مسیر شغلی نشان دهنده راهی است که در طول زندگی حرفهای خود طی میکنید و میتواند شامل تغییر شغل، ارتقاء، تحصیلات تکمیلی، تغییر رشته یا حتی تغییر کارفرما باشد. عوامل مختلفی مانند علایق، مهارتها، اهداف، ارزشها، بازار کار و فرصتهای موجود بر مسیر شغلی فرد تأثیر گذارند. طراحی مسیر شغلی به برنامهریزی و مدیریت شغلی منظم و هدفمند کمک میکند. در این مقاله، گام های طراحی مسیر شغلی به صورت کامل شرح داده شده است .
گام اول: شناخت خود
اولین گام در طراحی مسیر شغلی شناخت خود است. برای شناخت خودتان باید به سوالات زیر پاسخ بدهید:
- علایق شما چیست؟ چه کارهایی برای شما جذاب و لذت بخش هستند؟ موقع انجام چه فعالیتی آنقدر در آن غرق میشوید که متوجه گذر زمان نمیشوید؟
- مهارتهای شما چیست؟ چه کارهایی را به خوبی و آسان انجام میدهید؟ تمایل دارید چه مهارتهایی را در خودتان بهبود دهید؟ آیا دوست دارید در آشپزی حرفهایتر شوید؟ یا یک زبان برنامهنویسی کامپیوتری را یاد بگیرید؟
- چشم انداز و هدفتان در زندگی چیست؟ در زندگی حرفهای و شخصی خود میخواهید به کجا و به چه چیزهایی برسید؟
- ارزشهایتان چیست؟ چه چیزهایی برای شما مهم و معنادار هستند؟ خط قرمزهای شما در زندگیتان کدامند؟
- شخصیت شما چگونه است؟ ویژگیهای رفتاری و مدل ارتباطیتان چیست؟ با شناخت این مورد میتوانید بفهمید که چه نوع محیط کاری با شخصیت شما سازگار است؟
برای پاسخ به این سوالات، شما میتوانید از ابزارهای مختلفی مانند تستهای شخصیت، کوچینگ شغلی، بازخورد از دیگران، دفترچه خاطرات و بسیاری ابزارهای دیگر استفاده کنید. هدف از این گام این است که شما بتوانید خودآگاهی بیشتری نسبت به نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید خود داشته باشید.
برای شناخت بیشتر خود و آگاهی از ویژگیهای شخصیتی، توانمندی ها، ارزشهای فردی و ... میتوانید دوره جامع خودشناسی که توسط کوچ های بهاتی با رویکرد توسعه مسیر شغلی تهیه شده است را مشاهده نمایید. |
به طور مثال من علاقه زیادی به طراحی و خلاقیت دارم. من مهارتهای خوبی در طراحی گرافیک، طراحی رابط کاربری و طراحی تجربه کاربری دارم. من دوست دارم که مهارتهای خود را در زمینههای جدیدی مانند طراحی محصول یا طراحی برای نوآوری بهبود ببخشم. هدف من این است که یک طراح حرفهای و موفق باشم و تجربههای بصری و کاربردی را برای مردم ایجاد کنم. ارزشهای من شامل خودباوری، انعطافپذیری، همکاری و یادگیری مداوم هستند. شخصیت من باز و خوش بین است. من دوست دارم در محیطهایی کار کنم که از خلاقیت، تنوع، تعامل و چالش حمایت کنند.
گام دوم: بررسی بازار کار
گام دوم در طراحی مسیر شغلی بررسی بازار کار است. شما باید به دنبال پاسخ به سوالات زیر باشید:
- چه شغلها و رشتههایی با علایق، مهارتها، اهداف و ارزشهای شما همخوانی دارند؟
- چه شغلها و رشتههایی در حال رشد و پرطرفدار هستند؟
- چه شغلها و رشتههایی در حال افول و کمطرفدار هستند؟
- چه شرایط و الزاماتی برای ورود به شغلها و رشتههای مورد نظر شما وجود دارد؟
- چه فرصتهای آموزشی و توسعهای برای شغلها و رشتههای مورد نظر شما موجود است؟
- چه مزایا و معایبی برای شغلها و رشتههای مورد نظر شما وجود دارد؟
برای پاسخ به این سوالات، شما میتوانید از منابع مختلفی مانند کوچ های شغلی، اینترنت، کتابها، مجلات، روزنامهها، مشاوران حرفهای، افراد موفق و مربوط به شغل یا رشته مورد نظر، نمایشگاهها و سمینارهای شغلی، آگهیهای استخدامی و غیره استفاده کنید.
در صورت نیاز به این خدمات میتوانید در سایت بهاتی درخواست کوچینگ شغلی خود را ثبت کنید و از کوچ های شغلی بهاتی در این مسیر استفاده کنید. |
برای مثال، با جستجوی عبارت «مهندس نرمافزار» در اینترنت، میتوانید آگهیهای استخدامی مربوط به این شغل را پیدا کنید. با مطالعه این آگهیها، میتوانید بفهمید که:
- شغل مهندس نرمافزار با علایق، مهارتها، اهداف و ارزشهای شما همخوانی دارد اگر شما دوست دارید با کامپیوتر و برنامهنویسی کار کنید، به حل مسئله و خلاقیت علاقهمند باشید، به تکنولوژی و نوآوری علاقهمند باشید و از تولید نرمافزارهایی که به زندگی مردم کمک میکنند لذت ببرید.
- شغل مهندس نرمافزار یکی از شغلهای در حال رشد و پرطرفدار است که میتواند به توسعه و بهبود صنایع و سرویسهای مختلف کمک کند. با توجه به افزایش نیاز به نرمافزارهای کاربردی و امنیتی در دنیای امروز، تقاضا برای مهندسان نرمافزار بالا است و این شغل از آیندهای روشن برخوردار است.
- شغل مهندس نرمافزار در حال افول و کمطرفدار نیست و به نظر نمیرسد که در آینده از بین برود. اما این شغل با رقابت و چالشهایی روبرو است که باید در نظر گرفته شود. برای مثال، برخی از مهندسان نرمافزار با مشکلاتی مانند تغییر سریع فناوری و نیاز به یادگیری مداوم، فشار زمانی و کیفیتی، عدم تعادل بین کار و زندگی، عدم امنیت شغلی، عدم ارزشگذاری مناسب و غیره مواجه هستند.
- شرایط و الزامات ورود به شغل مهندس نرمافزار متفاوت است و بستگی به نوع و محل کار دارد. اما به طور کلی، برای ورود به این شغل، باید مدارک و گواهینامههای مرتبط با مهندسی نرمافزار مانند مدرک کارشناسی، کارشناسی ارشد یا دکتری، گواهینامههای بینالمللی مانند Oracle Certified Professional Java SE Programmer, Microsoft Certified Solutions Developer, AWS Certified Developer و غیره را داشته باشید. همچنین باید مهارتهایی مانند تسلط روی زبانها و ابزارهای برنامهنویسی، توانایی حل مسئله و طراحی الگوریتم، توانایی تحلیل و آزمون نرمافزار، توانایی ارتباطی و همکاری با تیمهای چندرشتهای، توانایی انطباق با فرآیندها و استانداردهای مهندسی نرمافزار و غیره را داشته باشید⁵ .
- فرصتهای آموزشی و توسعهای برای شغل مهندس نرمافزار زیاد است و میتوانید از آنها بهرهگیری کنید. برای مثال، میتوانید در دورهها، کارگاهها، همایشها، وبینارها و غیره که در زمینه مهندسی نرمافزار برگزار میشوند شرکت کنید و مهارتها و دانش خود را بهروز کنید.
گام سوم: تعیین چشمانداز و اهداف شغلی
گام سوم در طراحی مسیر شغلی تعیین چشمانداز و اهداف شغلی است. شما باید به دنبال پاسخ به سوالات زیر باشید:
- چه جایگاه و مسئولیتهایی را در آینده خود میبینید؟
- چه شغل یا رشتهای را برای خود مورد نظر دارید؟
- چه مهارتها، دانش و تجربهای را برای رسیدن به شغل یا رشته مورد نظر نیاز دارید؟
- چه موانع و چالشهایی را برای رسیدن به شغل یا رشته مورد نظر پیشبینی میکنید؟
- چه زمانبندی و معیارهایی را برای اندازهگیری پیشرفت خود تعیین میکنید؟
برای پاسخ به این سوالات، شما میتوانید از روشهای مختلفی مانند تعیین اهداف اسمارت، استفاده از نمودارهای مسیر شغلی، کوچ های حرفهای استفاده کنید. هدف از این گام این است که شما بتوانید یک چشمانداز واضح و جذاب از آینده شغلی خود داشته باشید و اهدافی قابل اندازهگیری، قابل دستیابی، مرتبط، منطقی و زمانبندی شده برای آن تعیین کنید.
به طور مثال، فرض کنید شما علاقهمند به شغل مهندس نرمافزار هستید و میخواهید چشمانداز و اهداف شغلی خود را تعیین کنید. شما باید به سوالات زیر پاسخ دهید:
- چه چیزی شما را در این شغل به وجد میآورد؟
- چه چیزی در این شغل برای شما چالش برانگیز است؟
- چه چیزی شما را در این شغل رشد میدهد؟
- چه چیزی شما را در این شغل متمایز میکند؟
- چه چیزی شما را در این شغل خوشحال میکند؟
- چه چیزی شما را در این شغل اثرگذار میکند؟
برای پاسخ به این سوالات، شما میتوانید از تجربهها، دانش، مهارتها، ارزشها و علایق خود استفاده کنید. برای مثال، یک پاسخ ممکن به این سوالات این است:
- چیزی که من را در شغل مهندس نرمافزار به وجد میآورد، این است که بتوانم نرمافزارهایی را طراحی و توسعه دهم که به حل مشکلات و نیازهای مردم کمک کنند. من دوست دارم که با استفاده از تکنولوژی و خلاقیت، زندگی را سادهتر و بهتر کنم.
- چیزی که من را در شغل مهندس نرمافزار به چالش می کشد، این است که بتوانم با تغییرات سریع فناوری و نیازهای بازار، همگام باشم و همیشه یادگیری و بهروزرسانی مهارتها و دانش خود را ادامه دهم. من دوست دارم که همیشه در حال رشد و پیشرفت باشم و از خودم بیشتر بخواهم.
- چیزی که من را در شغل مهندس نرمافزار رشد میدهد، این است که بتوانم از تجربهها و بازخوردهای مختلف بهرهگیری کنم و از خطاها و موفقیتهای خود یاد بگیرم. من دوست دارم که از افراد موفق و مربوط به شغل یا رشته خود الگو برداری کنم و از منتورهای حرفهای کمک بگیرم.
- چیزی که من را در شغل مهندس نرمافزار متمایز میکند، این است که بتوانم با تیمهای چندرشتهای همکاری کنم و ارتباطات قوی و فن بیان مناسبی داشته باشم. من دوست دارم که با اشتراکگذاری ایدهها و نظرات خود، به بهبود کیفیت و کارایی نرمافزارها کمک کنم و از نظرات دیگران نیز استفاده کنم.
- چیزی که من را در شغل مهندس نرمافزار خوشحال میکند، این است که بتوانم از نتایج کار خود لذت ببرم و از تاثیر مثبت آن بر روی دیگران شاهد باشم. من دوست دارم که از تقدیر و ارزشگذاری دیگران برای کار خود بخشیده شوم و از دستاوردهای خود جشن بگیرم.
- چیزی که من را در شغل مهندس نرمافزار مفید میکند، این است که بتوانم به توسعه و بهبود صنایع و خدمات مختلف و افزایش بهرهوری و امنیت آنها کمک کنم. من دوست دارم که به جامعه و محیط خود خدمت کنم و از مسئولیتهای اجتماعی و اخلاقی خود آگاه باشم.
گام چهارم: طراحی مسیر شغلی
گام چهارم در طراحی مسیر شغلی طراحی مسیر شغلی است. شما باید به دنبال پاسخ به سوالات زیر باشید:
- چه گزینههای مسیر شغلی برای شما وجود دارد؟
- چه مسیر شغلیای را برای خود انتخاب میکنید؟
- چه مراحلی را برای رسیدن به مسیر شغلی انتخابی خود باید طی کنید؟
- چه منابع و حمایتهایی را برای پیشرفت در مسیر شغلی خود نیاز دارید؟
برای پاسخ به این سوالات، شما میتوانید از روشهای مختلفی مانند تحلیل SWOT، ماتریس تصمیمگیری، نمودار جریان، نمودار گانت و یا اینکه از کوچ های شغلی استفاده کنید. هدف از این گام این است که شما بتوانید یک مسیر شغلی مناسب با توجه به اطلاعات و اهداف خود انتخاب کنید و برنامهای عملی برای پیادهسازی آن تهیه کنید.
به طور مثال من با توجه به بررسی بازار کار و تعیین چشمانداز و اهداف شغلی، مسیر شغلی طراح محصول را برای خود انتخاب کردهام. من میخواهم از موقعیت فعلی خود به عنوان یک طراح تجربه کاربری به موقعیت آینده خود به عنوان یک طراح محصول برای یک شرکت بزرگ و معروف برسم. برای این کار، من باید مراحل زیر را طی کنم:
- ارتقاء به سطح بالاتر از طراح تجربه کاربری در شرکت فعلی خود
- گرفتن گواهینامههای مرتبط با طراحی محصول از منابع معتبر مانند گوگل
- ایجاد یک پورتفولیو قوی و جذاب از پروژههای طراحی محصول
- شبکهسازی با افراد موفق و مربوط به زمینه طراحی محصول
- ارسال رزومه و پورتفولیو به شرکتهای مورد علاقه و مصاحبه با آنها
برای پیشرفت در مسیر شغلی خود، من نیاز به منابع و حمایتهای زیر را دارم:
- کوچ های حرفهای که به من در طراحی و اجرای برنامه شغلی خود کمک کنند
- مدیر یا همکارانی که به من بازخورد مثبت و منصفانه بدهند و از من حمایت کنند
- منابع آموزشی مانند کتابها، مقالات، ویدیوها، دورهها، وبینارها و غیره که به من در بهبود مهارتها و دانش خود کمک کنند
- فرصتهای یادگیری و توسعه مانند پروژههای جدید، چالشهای حل مسئله، کارگاهها، همایشها و غیره که به من در افزایش تجربه و اعتماد به نفس خود کمک کنند.
گام پنجم: اجرای برنامه توسعه شغلی
گام پنجم در طراحی مسیر شغلی اجرای برنامه توسعه شغلی است. شما باید به دنبال انجام کارهای زیر باشید:
- اقدام به انجام فعالیتهای یادگیری و توسعهای که در مرحله قبل برای خود تعیین کردهاید
- درخواست بازخورد از کوچ ها، مدیران، همکاران و دیگران که میتوانند به شما در رشد شغلی خود کمک کنند
- اندازهگیری پیشرفت خود بر اساس معیارهایی که در مرحله قبل برای خود تعیین کردهاید
- جشن گرفتن موفقیتها و دستاوردهای خود و تقدیر از خود و دیگران
- حل مشکلات و چالشهایی که در طول مسیر شغلی خود با آنها روبرو میشوید
- انعطافپذیر بودن و تغییر برنامه خود بر اساس شرایط و فرصتهای جدید
برای اجرای برنامه توسعه شغلی خود، شما میتوانید از ابزارهای مختلفی مانند تقویم، یادداشت، نرمافزارهای مدیریت وظیفه، نرمافزارهای یادگیری آنلاین، نرمافزارهای ارزیابی عملکرد و غیره استفاده کنید. هدف از این گام این است که شما بتوانید برنامه خود را به صورت عملی و مستمر پیادهسازی کنید و از آن لذت ببرید.
برای مثال، فرض کنید شما علاقهمند به شغل مهندس نرمافزار هستید و میخواهید برنامه توسعه شغلی خود را اجرا کنید. شما باید مراحل زیر را انجام دهید:
- مرحله اول: بررسی وضعیت فعلی خود
در این مرحله، شما باید نقاط قوت و ضعف خود را در مهارتها، دانش و تجربههای مرتبط با شغل مهندس نرمافزار شناسایی کنید. شما میتوانید از ابزارهای مختلفی مانند چکلیست، پرسشنامه، مصاحبه، مشاهده، نمودارهای توانایی و غیره برای این کار استفاده کنید. همچنین باید از بازخورد از کوچ ها، مدیران، همکاران و دیگران که میتوانند به شما در رشد شغلی خود کمک کنند، بهره بگیرید.
- مرحله دوم: تعیین اهداف شغلی خود
در این مرحله، شما باید اهداف کوتاهمدت و بلندمدت خود را برای شغل مهندس نرمافزار مشخص کنید. شما باید اهداف خود را با استفاده از روش SMART تعریف کنید. یعنی اهداف شما باید خاص، قابل اندازهگیری، قابل دستیابی، مرتبط و زمانبندی شده باشند. برای مثال، یک هدف کوتاهمدت میتواند این باشد: «من میخواهم تا سه ماه آینده، گواهینامه Oracle Certified Professional Java SE Programmer را بگیرم.» و یک هدف بلندمدت میتواند این باشد: «من میخواهم تا پنج سال آینده، به عنوان مدیر تیم توسعه نرمافزار در یک شرکت معتبر استخدام شوم.»
- مرحله سوم: برنامهریزی برای رسیدن به اهداف خود
در این مرحله، شما باید راهها و فعالیتهایی را که باید برای رسیدن به اهداف خود انجام دهید، مشخص کنید. شما باید منابع و ابزارهایی را که برای یادگیری و توسعه مهارتها و دانش خود نیاز دارید، شناسایی کنید و زمانبندی و اولویتبندی فعالیتهای خود را انجام دهید. باید مسئولیتها و وظایف خود را تعیین کنید و نشانگرها و معیارهایی را که برای ارزیابی پیشرفت خود استفاده میکنید، تعریف کنید. برای مثال، برای رسیدن به هدف کوتاهمدت خود، شما میتوانید این کارها را انجام دهید: «من میخواهم هر روز دو ساعت به مطالعه کتاب Oracle Certified Professional Java SE Programmer Study Guide بپردازم. من میخواهم هر هفته یک تست از سایت Oracle Academy انجام دهم. من میخواهم هر ماه یک پروژه کوچک با استفاده از جاوا برنامهنویسی کنم. من میخواهم از کوچ خود برای راهنمایی و بازخورد درخواست کنم. من میخواهم با استفاده از نمره تستها و بازخورد کوچ، پیشرفت خود را ارزیابی کنم.»
- مرحله چهارم: اجرای برنامه خود
در این مرحله، شما باید برنامه خود را به صورت عملی اجرا کنید. باید به فعالیتهایی که برای رسیدن به اهداف خود برنامهریزی کردهاید، متعهد باشید. لازم است از منابع و ابزارهایی که برای یادگیری و توسعه مهارتها و دانش خود شناسایی کردهاید، استفاده کنید. شما باید زمانبندی و اولویتبندی فعالیتهای خود را رعایت کنید و مسئولیتها و وظایف خود را انجام دهید. ضروری است با استفاده از نشانگرها و معیارهایی که برای ارزیابی پیشرفت خود تعریف کردهاید، خود را ارزیابی کنید. برای مثال، برای اجرای برنامه خود برای رسیدن به هدف کوتاهمدت خود، شما میتوانید این کارها را انجام دهید: «من هر روز از ساعت ۸ تا ۱۰ صبح به مطالعه کتاب Oracle Certified Professional Java SE Programmer Study Guide میپردازم. من هر جمعه از ساعت ۱۰ تا ۱۲ ظهر یک تست را از سایت Oracle Academy انجام میدم. من هر پایان ماه یک پروژه کوچک با استفاده از جاوا برنامهنویسی کنم و ...»
- مرحله پنجم: بازنگری و اصلاح برنامه خود
در این مرحله، شما باید برنامه خود را با توجه به نتایج و پیشرفت خود بازنگری و اصلاح کنید. شما باید نقاط قوت و ضعف خود را در اجرای برنامه خود شناسایی کنید. باید موانع و چالشهایی را که با آنها روبرو شدهاید، تشخیص دهید. شما باید راهحلها و راهکارهایی را برای حل مشکلات و بهبود عملکرد خود پیشنهاد دهید. شما باید اهداف خود را با توجه به شرایط و امکانات جدید بروزرسانی کنید. شما باید برنامه خود را با توجه به نیازها و اولویتهای جدید تغییر دهید. شما باید از دستاوردها و موفقیتهای خود جشن بگیرید و از خودتان تشکر کنید. برای مثال، برای بازنگری و اصلاح برنامه خود برای رسیدن به هدف کوتاهمدت خود، شما میتوانید این کارها را انجام دهید: «من میبینم که توانستهام با رعایت برنامه خود، گواهینامه Oracle Certified Professional Java SE Programmer را بگیرم. میفهمم که نقطه قوت من تعهد و پشتکار در انجام فعالیتهای خود بوده است. میدانم که نقطه ضعف من کمبود تمرین عملی برای تقویت مهارتهای برنامهنویسی بوده است. من میدانم که مانع و چالش اصلی من کمبود زمان و منابع برای انجام پروژههای بزرگتر بوده است. سعی میکنم که برای حل این مشکلات، بتوانم با جستجوی فرصتهای شغلی مرتبط با مهندسی نرمافزار، از تجربههای عملی دیگران بهره بگیرم و در پروژههای گروهی مشارکت کنم. من میخواهم هدف بلندمدت خود را با توجه به بازار کار و نیازهای جدید بروزرسانی کنم و برای رسیدن به آن، برنامه جدیدی تهیه کنم. از رسیدن به هدف کوتاهمدت خود خوشحال هستم و از خودم تقدیر میکنم.»
گام ششم: ارزیابی و انعطافپذیری شغلی
گام ششم در طراحی مسیر شغلی ارزیابی و انعطافپذیری شغلی است. شما باید به دنبال انجام کارهای زیر باشید:
- بازبینی و ارزیابی برنامه توسعه شغلی خود به صورت دورهای و منظم
- شناسایی نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید خود در مسیر شغلی خود
- دریافت و اعمال بازخورد از کوچ ها، مدیران، همکاران و دیگران که میتوانند به شما در رشد شغلی خود کمک کنند
- تشخیص و بهرهگیری از فرصتهای جدید یادگیری و توسعه
- تطبیق و تغییر برنامه خود بر اساس شرایط و نیازهای جدید
برای ارزیابی و انعطافپذیری شغلی خود، شما میتوانید از ابزارهای مختلفی مانند چکلیست، پرسشنامه، مصاحبه، مشاهده، نمودارهای توانایی، نمودارهای پیشرفت و غیره استفاده کنید. هدف از این گام این است که شما بتوانید برنامه خود را با توجه به بازخورد، یادگیری و تجربه خود بهبود ببخشید و با تغییرات محیط کار هماهنگ شوید.
به طور مثال من برای ارزیابی و انعطافپذیری شغلی خود:
- هر شش ماه یک بار برنامه توسعه شغلی خود را بازبینی و ارزیابی میکنم
- نقاط قوت و ضعف خود را در مهارتها، دانش و تجربههای مرتبط با طراحی محصول شناسایی میکنم
- از کوچ خود درخواست بازخورد میکنم و نکاتی را که به من میگوید را در عمل اعمال میکنم
- به دنبال فرصتهای یادگیری و توسعه مانند پروژههای جدید، کارگاهها، همایشها و غیره میگردم و در آنها شرکت میکنم
- برنامه خود را بر اساس نیازها و شرایط جدید تغییر میدهم و از انعطافپذیری بالایی برخوردار هستم.
نتیجهگیری
در این مقاله، ما گام های طراحی مسیر شغلی را برای شما شرح دادیم و نشان دادیم که چگونه با شناخت خود، بررسی بازار کار، تعیین چشمانداز و اهداف شغلی، طراحی مسیر شغلی، اجرای برنامه توسعه شغلی و ارزیابی و انعطافپذیری شغلی، میتوانید مسیر شغلی خود را به صورت منظم و هدفمند طراحی کنید. همچنین برخی از روشها، ابزارها و منابعی را که میتوانید در هر گام از طراحی مسیر شغلی خود استفاده کنید، معرفی کردیم. امیدواریم که این مقاله برای شما مفید و کاربردی باشد و شما را در رسیدن به شغل یا رشته مورد نظر خود یاری دهد.
دیدگاه خود را بنویسید